DRUGA KSIĘGA MACHABEJSKA

WSTĘP

Druga Księga Machabejska nie jest dalszym ciągiem Pierwszej, lecz niezależnie od niej mówi o tych wypadkach, które były opowiedziane w pierwszych siedmiu rozdziałach 1 Mch. Dzieje zawarte w 2 Mch obejmują tylko okres piętnastu lat. Pomija ona szereg wydarzeń, o których wiemy z 1 Mch, te jednak, które opisuje, zostały tak zgrupowane, a nawet poprzestawiane, żeby uwydatnić znaczenie świątyni jerozolimskiej. Mianowicie po profanacji, jakiej dokonał król Antioch IV Epifanes, nastąpiła śmierć króla, a potem – dzięki działalności Judy – oczyszczenie świątyni i ustanowienie święta, które miało je upamiętnić. Drugi zaś raz po bluźnierczej groźbie Nikanora, zapowiadającej zburzenie świątyni, znów dzięki działalności Judy nastąpiła śmierć bluźniercy, uroczystość i doroczne święto, które również miały głosić chwałę świątyni.

Te dwa święta jerozolimskiej świątyni skupiają wokół siebie materiał wybrany z pięciotomowego dzieła Jazona z Cyreny (2,23), które się nie zachowało; do tego dochodzi myśl autora, uwidoczniona w listach umieszczonych na początku Księgi, aby te święta obchodzono również w Egipcie. Myśl ta i nastawienie całego dzieła, obok sankcji Bożej, uwydatnionej w dziejach zarówno przestępców, jak i bohaterów, oraz obok wzmianek o życiu przyszłym, świadczą o religijnym charakterze patetycznej historii opowiedzianej w 2 Mch. Pierwiastki religijne, a mianowicie uwagi i upomnienia autora skierowane bezpośrednio do czytelnika, są tylko rzeczą uboczną. Zajmują jednak tyle miejsca, że wydaje się, jakoby celem autora było właśnie pouczenie ilustrowane przykładami.

Autor 2 Mch stara się czytelnika związać uczuciowo z opisywanymi przez siebie wypadkami. W tym celu jaskrawo oświetla wszystko, o czym opowiada, szuka tragicznych efektów oraz cudownych rozwiązań trudnych sytuacji. Opisując prześladowania, tak uwydatnia ich okrucieństwa i bohaterstwo prześladowanych, że czytelnik jest zdumiony wielkością postaci, o których czyta. Autor potrafi przy tym przez pomysłowe zestawienie antytez tak zaciekawić czytelnika, że nie zauważa on stylu przesadnego, wyrażającego się w sztucznym nagromadzeniu przymiotników. Do gatunku literackiego patetycznej historii, którym się posługiwał autor 2 Mch, należało również uwydatnienie mocy niebieskich i cudownego wspomagania bohaterów przez Boga.

2 Mch została napisana w Jerozolimie pomiędzy 130 a 125 r. przed Chr., w języku greckim. Weszła ona tylko do aleksandryjskiego kanonu ksiąg świętych, a stamtąd do ksiąg świętych w Kościele. W egzegezie katolickiej 2 Mch cieszy się dużym szacunkiem ze względu na to, że świadczy lepiej niż inne księgi o przekonaniach religijnych w ówczesnej Palestynie. Niektóre z nich występują tu po raz pierwszy w księgach ST, np. wstawiennictwo zmarłych za żyjącymi i modlitwa żywych za zmarłych.