KAZANIE NA GÓRZE 5,1–7,29 Kazanie na Górze uchodzi za kodeks moralności chrześcijańskiej. „Nowa” moralność polega na wypełnieniu duchem (miłości) dawnej litery Prawa (5,17). Mateuszowa wersja Kazania na Górze, znacznie dłuższa od relacji Łukasza (6,17-49), być może odtwarza wierniej oryginalne przemówienie Jezusa. Mt nadaje również – zwłaszcza błogosławieństwom – charakter bardziej duchowy („ubodzy w duchu”, „łakną i pragną sprawiedliwości”). Usytuowanie Kazania na Górze wśród wypadków z życia Jezusa, tzn. nie na początku, lecz w pełni działalności Jezusa, jest chyba poprawniejsze u Łukasza.

5

1 Jezus, widząc tłumy, wyszedł na górę. A gdy usiadł, przystąpili do Niego Jego uczniowie. 2 Wtedy otworzył usta 5 ,2  Semityzm już w LXX oznaczający uroczyste rozpoczęcie nauczania. i nauczał ich tymi słowami:

Osiem błogosławieństw 5,3-12 Por. Łk 6,20-26.

3 «Błogosławieni ubodzy w duchu 5 ,3  Anawim w ST, tzn. biedni, uciśnieni, wyzuci ze wszystkiego; por. Iz 61 ,1 . To ubóstwo idzie w parze z dziecięctwem duchowym, warunkiem wejścia do królestwa niebieskiego (Mt 18 ,1 -4 )., albowiem do nich należy królestwo niebieskie.

4 Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.

5 Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.

6 Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.

7 Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.

8 Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.

9 Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.

10 Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.

11 Błogosławieni jesteście, gdy wam urągają i prześladują was i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe o was. 12 Cieszcie się i radujcie, albowiem wielka jest wasza nagroda w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków 5 ,12  Uczniowie Jezusa są następcami proroków., którzy byli przed wami.

Zadanie uczniów

13 Wy jesteście solą ziemi. Lecz jeśli sól utraci swój smak, czymże ją posolić? Na nic się już nie przyda, chyba na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi. 14 Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. 15 Nie zapala się też lampy i nie umieszcza pod korcem 5 ,15  Miara ciał sypkich (ok. 128  l). Tu mowa tylko o naczyniu. Zadaniem apostołów jest szerzenie znajomości Boga., ale na świeczniku, aby świeciła wszystkim, którzy są w domu. 16 Tak niech wasze światło jaśnieje przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie.

Jezus a Prawo

17 Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo^s albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić 5 ,17  Tzn. udoskonalić; ale jak wskazują następne przykłady, może to również odnosić się do wypełnienia proroctw o Nim jako Mesjaszu, zawartych w Prawie i u Proroków; por. Łk 24 ,44 .. 18 Zaprawdę bowiem, powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni. 19 Ktokolwiek więc zniósłby jedno z tych przykazań, choćby najmniejszych, i uczyłby tak ludzi, ten będzie najmniejszy w królestwie niebieskim. A kto je wypełnia i uczy wypełniać, ten będzie wielki w królestwie niebieskim. 20 Bo powiadam wam: Jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie większa niż uczonych w Piśmie i faryzeuszów^s, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego.

Piąte przykazanie i nakaz pojednania

21 Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj! 5 ,21  Wj 20 ,13 ; 21 ,12 ; Pwt 5 ,17 .; a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi. 22 A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka 5 ,22  W przybliżeniu: „pusta głowo” lub „człowieku godny pogardy”., podlega Wysokiej Radzie. A kto by mu rzekł: „Bezbożniku”, podlega karze piekła ognistego. 23 Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam sobie przypomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, 24 zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj. 25 5 ,25 n Por. Łk 12 ,58 n. Kontekst u Łk wskazuje na to, że chodzi o rozliczenie się przed sądem Bożym. Pogódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, by cię przeciwnik nie wydał sędziemu, a sędzia dozorcy, i aby nie wtrącono cię do więzienia. 26 Zaprawdę, powiadam ci: Nie wyjdziesz stamtąd, dopóki nie zwrócisz ostatniego grosza.

Szóste przykazanie

27 Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! 5 ,27  Wj 20 ,14 ; Pwt 5 ,18 . 28 A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa. 29 5 ,29 n Zob. przyp. do 18 ,8 . Jeśli więc prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało być wrzucone do piekła. 30 I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła.

31 Powiedziano też: Jeśli ktoś chce oddalić swoją żonę, niech jej da list rozwodowy. 32 A Ja wam powiadam: Każdy 5 ,31  Pwt 24 ,1 ., kto oddala swoją żonę – poza wypadkiem nierządu – naraża ją na cudzołóstwo; a kto by oddaloną wziął za żonę, dopuszcza się cudzołóstwa 5 ,32  Z wszystkich trzech Ewangelii synoptycznych wynika jasno i niedwuznacznie, że Jezus przywrócił pierwotną nierozerwalność małżeństwa i nie pozwolił na żadne rozwody (Mt 19 ,6 -9 ; Mk 10 ,2 -12 ; Łk 16 ,18 ; por. 1  Kor 7 ,10 n). Wyjątek, o którym jest mowa tu i w 19 ,9 , należy prawdopodobnie tak rozumieć, że chodzi nie o ważne, legalnie zawarte małżeństwo. Współżycie zaś pozamałżeńskie dwóch osób jest zawsze nierządem. Użyty tu termin gr. gyne oznacza i żonę, i kobietę w ogóle. Tylko Mt bierze pod uwagę dyskusje rabinackie..

Ósme przykazanie

33 Słyszeliście również, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi 5 ,33  Por. Wj 20 ,7 ; Lb 30 ,3 .. 34 A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie – ani na niebo, bo jest tronem Boga; 35 ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. 36 Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nawet jednego włosa nie możesz uczynić białym albo czarnym 5 ,36  Mowa o wieku człowieka (por. 6 ,27 ), a nie o barwieniu włosów.. 37 Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie 5 ,37  Por. Jk 5 ,12 .. A co nadto jest, od Złego pochodzi.

Prawo odwetu 5,38-42 Por. Łk 6,29n.

38 Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko i ząb za ząb! 5 ,38  Kpł 24 ,19 n. 39 5 ,39 -42  Jezus wymaga zwyciężania zła dobrem; por. Rz 12 ,21 . A Ja wam powiadam: Nie stawiajcie oporu złemu: lecz jeśli cię ktoś uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi. 40 Temu, kto chce prawować się z tobą i wziąć twoją szatę, odstąp i płaszcz. 41 Zmusza cię ktoś, żeby iść z nim tysiąc kroków, idź dwa tysiące. 42 Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce pożyczyć od ciebie.

Miłość nieprzyjaciół 5,43-48 Por. Łk 6,27n.31-36.

43 Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził 5 ,43  Kpł 19 ,18 . W ST nie ma polecenia nienawiści nieprzyjaciół. Natomiast była ona nakazem Wspólnoty z Qumran. Podobnie rabini tłumaczyli nakazy dotyczące niektórych sąsiadów (np. Lb 25 ,17 n; Pwt 7 ,2 -5 ; 15 ,3 ; 20 ,13 -18 ; 25 ,19 ; Ezd 9 ,12 ). Jezus odwołuje się i do nakazu Prawa, i do potocznej jego interpretacji.. 44 A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują, 45 abyście się stali synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. 46 Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy^s tego nie czynią? 47 I jeśli pozdrawiacie tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią? 48 Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski.