1 Mądrość biednego podniesie mu głowę
i posadzi go między możnymi.
2 Nie wychwalaj męża z powodu jego pięknej postawy
ani się nie brzydź człowiekiem z powodu jego wyglądu.
3 Mała jest pszczoła wśród latających stworzeń,
lecz owoc jej ma pierwszeństwo pośród słodyczy.
4 Nie chlub się ubraniem, które cię okrywa,
a w dniu twej chwały nie bądź zarozumiały:
zdumiewające są bowiem dzieła Pana
i zakryte sprawy Jego przed ludźmi.
5 Wielu poniżonych zasiadło na tronie¹,
i ten, o którym nikt nie myślał, nosił koronę.
6 Wielu panujących bardzo zelżono
i władców wydano w ręce obcych.


7 Nie oskarżaj, zanim dokładnie nie zbadasz,
najpierw zastanów się, a dopiero potem udzielaj nagany.
8 Nie odpowiadaj, zanim nie wysłuchasz,
a w środek mów nie wpadaj!
9 Nie wadź się o rzecz, która ci nie jest konieczna,
i nie mieszaj się do sporów grzeszników!
10 Synu, nie bierz na siebie za wiele spraw,
bo jeśli będziesz je mnożył, nie unikniesz szkody.
I choćbyś pędził, nie dopędzisz,
a uciekając nie uciekniesz.


11 Niejeden pracuje, trudzi się i spieszy,
a tym bardziej pozostaje w tyle.
12 Niejeden słaby potrzebuje pomocy,
brak mu sił i obfituje w biedę,
lecz gdy tylko oczy Pana łaskawie na niego spojrzą,
wydźwignie On go z nędzy
13 i podniesie mu głowę,
a wielu zdumieje się tym, co go spotkało.
14 Dobra i niedole, życie i śmierć,
ubóstwo i bogactwo pochodzą od Pana².
17 ³ Dar Pana spocznie na ludziach bogobojnych,
a upodobanie Jego na zawsze zapewni im szczęście.
18 Niejeden wzbogacił się mozołem i swoją chciwością,
a oto udział jego w nagrodzie:
19 gdy powie: «Znalazłem odpoczynek
i teraz mogę żyć z moich dostatków» -
nie wie, ile czasu minie,
a zostawi je innym i umrze⁴.
20 Trwaj w przymierzu⁵ twoim i bądź mu oddany,
a wypełniając je zestarzej się!
21 Niech cię w podziw nie wprawiają czyny grzesznika,
ufaj Panu i wytrwaj w twym trudzie,
albowiem łatwą jest rzeczą w oczach Pana
natychmiast i niespodziewanie wzbogacić ubogiego.
22 Błogosławieństwo Pana nagrodą bogobojnych
i prędko zakwitnie Jego błogosławieństwo.
23 Nie mów: «Czego potrzebuję
i jakie dobra mam mieć od tej chwili?»
24 Nie mów: «Wystarczam sam sobie
i jakież zło może mnie obecnie spotkać?»
25 W czasie pomyślności zapomina się o przykrościach,
a w czasie przykrości nie pamięta się o pomyślności.
26 A dla Pana łatwą jest rzeczą w dzień śmierci
oddać człowiekowi według jego postępowania.
27 Godzina nieszczęścia pokrywa zapomnieniem dobrobyt,
a przy końcu życia wychodzą na jaw sprawy człowieka.
28 Przed śmiercią nikogo nie nazywaj szczęśliwym,
gdyż dopiero w ostatniej chwili⁶ poznaje się męża.


29 Nie wprowadzaj do domu swego każdego człowieka,
różnorodne są bowiem podstępy oszusta.
30 Jak złowiona kuropatwa w klatce,
tak serce pysznego:
jak szpieg wypatruje on słabe strony,
31 podając dobre rzeczy za złe, przygotowuje zasadzkę
i najlepszym twym zaletom przygania.
32 Przez iskrę węgiel napełnia się ogniem,
a człowiek niegodziwy czyha na krew.
33 Strzeż się człowieka złego, który knuje niegodziwości,
by nie sprowadził na ciebie hańby niezatartej.
34 Przyjmij obcego do domu, a wtrąci cię w zamieszanie
i oddali cię od twoich najbliższych.