KSIĘGA JUDYTY

WSTĘP

Historyczne tło księgi stanowi wielki plan podboju świata, jaki powziął Nabuchodonozor, przedstawiony jako król asyryjski. Po pokonaniu swego rywala, Arfaksada, króla Medów, wysyła on dowódcę wojsk, Holofernesa, celem zrealizowania swego planu. Serię jego wspaniałych zwycięstw i podbojów przerywa opór Judejczyków; ich górska twierdza, Betulia, stawia nie tylko skuteczny opór, ale gotuje Holofernesowi haniebną śmierć z ręki Judyty, mężnej niewiasty judzkiej.

Wbrew pozorom nie chodzi w księdze o historyczne opowiadanie jakiegoś epizodu z dziejów Żydów po powrocie z niewoli babilońskiej. Liczne i wyraźne niekonsekwencje historyczne i geograficzne wskazują na to, że postacie i walki mają symbolizować ogólne zmagania narodu wybranego z siłami zagrażającymi jego bytowi religijnemu i politycznemu. Ponieważ historycznie takimi siłami byli Asyryjczycy i Babilończycy (w znacznie mniejszym stopniu Persowie), główne postacie pochodzą z tych środowisk i okresów ich hegemonii. Są one zestawione dość dowolnie, tworząc gatunek literacki parabolicznego opowiadania o motywach historycznych.

Analiza księgi wskazuje na dojrzałą myśl teologicznohistoryczną, zdradzającą już pewien wpływ apokaliptyki. Lud Boży potrafi zwyciężyć wszystkie kolejne ataki sił wrogich, dzięki ufności i wytrwałości w wierze. W realizacji swoich planów Bóg posługuje się tym, co według oceny ludzkiej jest słabe. Nadto księga zawiera wiele ubocznych

wątków teologicznych lub etycznych: pochwałę stanu wdowiego, wierności przepisom dotyczącym pokarmów, skuteczności modlitwy, postów. Tradycja kościelna upatruje od dawna w Judycie typ Maryi, przedstawicielki nowego ludu Bożego. Jako wierna wykonawczyni planów Bożych, Judyta przygotowuje w Biblii postać tak ważną w dziele odkupienia jak Maryja. Stąd czytania z Jdt występują w formularzach świąt maryjnych.

Księga należy do wtórnokanonicznych. Co do jej pochodzenia i natchnionego charakteru toczyła się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa ożywiona dyskusja, zakończona zaliczeniem tej księgi do zbioru pism natchnionych. Choć oryginał Jdt był niewątpliwie semicki (hebrajski lub aramejski), do dziś zachowała się księga jedynie w opracowaniu greckim, i to bynajmniej nie jednolitym. Być może istniały już w starożytności różne wersje tego popularnego opowiadania (np. św. Hieronim znał krótszy tekst aramejski Jdt), pozostające w mniej lub bardziej ścisłej zależności od tekstu oryginalnego.

Biorąc pod uwagę gatunek literacki, spojrzenie na historię narodu oraz idee teologiczne, należałoby przyjąć za orientacyjny czas powstania księgi okres machabejski (poł. II w. przed Chr.). Naród potrzebował wtedy pilnie tego rodzaju przykładu bohaterstwa i jednocześnie zachęty religijnej. Okoliczności opracowania greckiej formy tekstu (a raczej kilku form) nie są bliżej znane.

(Red.)