KSIĘGA NAHUMA

WSTĘP

Imię proroka (hebr. Nachum) stanowi skrót od Nechemiah („Jahwe pociesza”). Do imienia dołączono przydomek ha-Elkoszi („pochodzący z Elkosz”), który dotychczas nie jest zidentyfikowany. Hebrajski tytuł księgi, „Nahum”, zastąpiono w LXX i Wlg początkowymi wyrazami utworu; pierwszy z nich – massa – zawiera pojęcie surowego upomnienia, czyli zapowiedź groźby. Charakterystycznym drugim wyrazem hebrajskim, zamieszczonym w samym tytule, jest „widzenie”.

Zarówno data urodzenia, jak i śmierci proroka Nahuma są problematyczne. Wiadomo tylko, że u schyłku istnienia państwa asyryjskiego rozwinął on misję prorocką. Głównym tematem jego proroctwa była Niniwa, której spustoszenie zapowiedział. Z tekstu jego księgi można wywnioskować, że działał między 663 r. przed Chr., czyli rokiem zdobycia Teb (No-Amon) przez Assurbanipala, a upadkiem Niniwy w 612 r. przed Chr. Nahum nie wspomina jednak ani o wewnętrznych przemianach politycznych, jakie zaistniały w Asyrii po 640 r., ani też o reformie religijnej Jozjasza (626 – 621). Mimo że Nahum nie wymienia żadnej daty ani nie podaje konkretnych danych, to jednak przyjmuje się, iż na własne oczy widział krzywdę swego narodu, wyrządzoną przez Asyrię. Bodźcem zaś do napisania księgi była zapewne krytyczna sytuacja Asyrii.

Dwie są konkretne daty, w obrębie których została napisana Księga Nahuma. Po 663 r., gdy Teby egipskie były już w gruzach, prorok wygłaszał swoje mowy. Zapowiedział wówczas Niniwie, że dotknie ją identyczny los, jaki spotkał Teby. I rzeczywiście, w 612 r. Niniwa padła. Biorąc to pod uwagę, można przypuszczać, że prorok spisał swoją księgę w latach 620 – 612.

Poetycki utwór Nahuma, odznaczający się logicznym układem treści, rozwija trzy zasadnicze myśli. Po krótkim wstępie, w którym dodaje otuchy uciemiężonemu narodowi izraelskiemu, Nahum przystępuje do właściwego tematu, a mianowicie ogłoszenia surowego wyroku w sprawie Asyrii. Przewodnią myślą teologiczną jest dla niego pomsta Boża na krwawym i niesprawiedliwym ludzie asyryjskim. Poczynając od 2,2, Nahum przedstawia realizację planu Bożego. Po wizji upadku Niniwy zarysowuje obraz jej spustoszenia. W 612 r. przypadł jej w udziale taki sam los, jaki spotkał w 668 r. warowne miasto Teby (3,8-13).

Pod względem literackim zachodzi pewna różnica między rozdziałem pierwszym a obu rozdziałami następnymi. Układ treści rozdziału pierwszego jest raczej chaotyczny, bez żadnych wskazówek, które ułatwiłyby rozpoznanie określonego narodu lub miasta. Mogą więc odnosić się do każdego narodu, który walczył z Judą. Natomiast rozdz. 2 i 3 są bardziej konkretne, gdy opisują spustoszenie Niniwy i upadek Asyrii. Tekst omawianego utworu nastręcza poważne trudności z racji pewnych skażeń, które utrudniają zrozumienie właściwej myśli autora. Te niejasności dadzą się częściowo usunąć po zestawieniu z LXX.

Gruntowne badania archeologiczne obecnego stulecia przybliżyły rozwiązanie antycznej problematyki asyryjskiej; por. dokumenty klinowe pochodzące z biblioteki Assurbanipala w Niniwie i z ośrodka w Nippur. Punktem zwrotnym stało się odkrycie Kroniki Nabopolassara. Utwór ten przedstawił chronologicznie stopniowy rozkład imperium asyryjskiego (616 – 608). Częste i krwawe starcia militarne, jakie rozgrywały się w latach 625 – 608 na terytorium asyryjskim, przekreśliły na zawsze byt polityczny tego narodu.

Poezja Nahuma zainteresowała wielu ludzi swoją wytwornością (2,3-5.10; 3,2n). Można zestawić jego dzieło nawet z poetyckimi utworami Izajasza. Księga Nahuma odznacza się barwnością stylu. Zdania są przeważnie krótkie, lecz o treści dramatycznej. W wypowiedziach literackich Nahum okazał się bezkompromisowym, wnikliwym, konsekwentnym i efektownym w wyrażeniach autorem (2,11n; 3,17n).

Szczegółowe badania analityczne wykazały obecność śladów wierszy alfabetycznych w początkowej części utworu (1,2-8).

Teologiczna myśl o sprawiedliwym sądzie Bożym nad ciemięzcą umacniała wygnańców w ufnym wyczekiwaniu wyzwolenia. Po wiekach przekształciła się ona – przy wyzyskaniu innych proroctw – w apokaliptyczne obrazy Sądu Ostatecznego.